Araştırmalarda anahtar kelime nasıl belirlenir?

Araştırmalarda önemli bir unsur da anahtar kelimeler belirlemektir. Yazdığımız her makalede mutlaka anahtar kelimeler belirleriz. Hatta bildiri gönderirken de anahtar kelime talep edilir.

Anahtar kelimeler, herhangi araştırmacının bir konu için tarama yaparken arama motoruna yazdığı kelimelerdir. Düşünün bir kere bir konuyla ilgili tarama yapacaksınız ne yaparsınız? İlk işiniz konuyla ilgili kendi uygun gördüğünüz kelimelerle tarama yapmaktır. Dolayısıyla siz anahtar kelimeleri ne kadar doğru belirlerseniz, tarama yapan araştırmacı sizin çalışmanıza o kadar kolay ulaşır. Bazen öğrencilerim araştırma ödevleri ya da tezleriyle ilgili tarama yapmaları gerekiyor. Sonra geliyorlar yanıma “hocam bu konuda hiç çalışma yok” diyorlar. Oturtuyorum yanıma. Birkaç dakikada onlarca yayını pdf haline getirip öğrencime verdiğimde şaşırıyorlar. Elbette ki ben Alaattin değilim sihirli lambam da yok. Sadece doğru anahtar kelimeleri yazmaya çalışıyorum.

Nedir doğru anahtar kelime? Bu soruya cevap vermeye çalışayım. Malum biz araştırmacılar bu konuda ortak bir fikirde buluşmuyoruz. Yıllardır bilimsel bir araştırmanın nasıl yapıldığını anlatan ulusal ve uluslararası literatürü okumaya çalışan, okuduklarını süzgeçten geçiren ve hala çok öğrenmesi gereken bir akademisyenim. Cevabımı da verirken tek doğru budur demek gibi bir gaflete düşmek istemiyorum.

Dergiler genellikle 3 ile 6 arasında bir anahtar kelime isterler. Peki, anahtar kelimeleri nasıl belirleyelim şimdilik esas konu bu. Bir çalışmada araştırmak istediğimiz değişkenler sizin anahtar kelimelerinizdir. Bazı araştırmacılar anahtar kelimeler için seçebilirsiniz der, bazıları ise makale içinde en çok tekrarlanandır der. Asında hepsi aynı şey. En çok tekrarladığın kelimeler zaten değişkenleriniz olacaktır. Daha önce iyi bir başlık nasıl yazılmalıdır konusunu anlatırken buna bir açıklık getirdiğimi sanıyorum. Değişkenleriniz başlıkta yer almalıdır. Değişkenler konusunu araştırmanın yönteminde detaylı anlatacağım. O zaman değişkenlerin başlıkta yer alması gerektiğine yönelik sizde bir kanaat oluşturacağımı düşünüyorum.

Şimdi bir örnek başlık üzerinde anahtar kelimeleri belirleyelim.

Örneğin başlığımız “hemşirelik öğrencilerinin kültürel yeterlilikleri ile eleştirel düşünmeleri arasındaki ilişki” olsun.

Bu araştırmadaki değişkenler eleştirel düşünme ve kültürel yeterliliktir. Bu çalışma yüzlerce farklı grupta yapılabilir. O nedenle çalışma grubunu da anahtar kelimelere koymamız doğru olacaktır. Üçüncü anahtar kelime olaraktan “hemşirelik öğrencilerini” ekleyebiliriz. Üçten fazla anahtar kelime isteniyorsa çalışmada en çok tekrarlanan kelimeleri ekleyebiliriz. Ancak burada unutulmaması gereken nokta anahtar kelimelerinizin eş anlamlılarını anahtar kelime olarak belirlemeniz sizin makalenize daha kolay ulaşılmasını sağlayacaktır.

Anahtar kelimelerimizi belirledik. Acaba belirlediğimiz kelimeler benim araştırmama ulaşmak için en doğru anahtar kelimeler mi? Bunun için Türkiye Bilim Terimleri (TBT) sayfasından destek (Erişim linki: https://www.bilimterimleri.com/9) ce Medical Subject Headings’ten (MSH, Erişim linki: https://www.nlm.nih.gov/mesh/meshhome.html) yararlanmanızı öneririm. Aslında artık buralardan yararlanmanız bir zorunluluk haline geldi. Belirlediğiniz anahtar kelimenin Türkçesini TBT’de arayabilirsiniz. Eğer anahtar kelimenizi burada bulabiliyorsanız size MSH2deki karşılığını da verecektir. Eğer bulamıyorsanız direk MSH’de arayın. Orada yoksa veya yerine farklı kelimeler önermiyorsa o zaman siz farklı anahtar kelimeler oluşturmak zorundasınız. Bu anahtar kelimeler çalışmanızı yansıtacak kelimeler olmak zorunda. Bazen iki kelimeyi birleşik değil ayrı ayrı taratmanız gerekebilir. Bazen alternatif ismini kullanmanız gerekebilir.

Şimdi belirlediğim anahtar kelimeler üzerinden bu iki sayfayı kullanarak anahtar kelimeleri bulalım.

İlk anahtar kelimeme olan kültürel yeterliliği önce TBT’ye gireceğim. Size yazarken bunu yapıyorum aynı zamanda. Linki tıkladım ve kültürel yeterlilik yazdım. Bana önerilen kelime “kültürel yetkinlik” ve “cultural competency” oldu. Hemen anahtar kelimelerimin Türkçesini ve İngilizcesini güncelleyeceğim. Zaten kültürel yeterliliğin İngilizce karşılığı cultural competency’dir. Sıra ikinci anahtar kelimemde. Hemen TBT’ye “eleştirel düşünme” yazdım. Maalesef bir şey bulamadım. Hemen MSH’ye eleştirel düşünmeyi “critical thinking” olarak yazdım ve belirlediğim kelimenin MSH’de olduğunu gördüm. Bunun yanı sıra “Thinking Skills”, “Thought” kelimelerini de anahtar kelime olarak belirleyebileceğimi gösterdi. Üçüncü anahtar kelimemi “hemşirelik öğrencileri” olarak TBT’ye girdim ve bana bu kelimeyi buldu aynı zamanda MSH’de de olduğunu gösterdi. Yani benim uluslararası aramalarda artık üç tane doğru anahtar kelimem oldu. Demek ki anahtar kelimelerinizi önce TBT’de arıyorsunuz. Bulamadıysanız MSH’de arıyorsunuz. Bulamadıysanız anahtar kelimenizi ya da kelimelerinizi değiştiriyorsunuz. Eğer ben “critical thinking” bulamasaydım MSH’de önerilen “Thinking Skills” veya “Thought” kelimelerini de kullanabilirdim.

MSH’yi kullandığım zamanlar “hemşirelik öğrencileri” çıkmıyordu. Anahtar kelimeyi hemşirelik ve öğrenci olarak veriyordu. Ama bundan haberi olmayan editör ve hakemler anahtar kelimelerin doğru olmadığını yazıyorlardı. Kültürlerarası modellerle çok çalışmışlığım var. Başlıkta modelin adı var. Hakem bu neden anahtar kelimede yok diyebiliyor. Maalesef anahtar kelimelerin uluslararası standartlarda olması bazı şeyleri yazmanıza izin vermiyor. Dünyada kültürle çalışan bütün akademisyenler Sunrise Modeli’ni bilir.

Şimdi doçent adaylarının panik olduğunu görür gibiyim. Eyvah hocalar buna takılır mı diye? Merak etmeyin. Son on yıldır bu konu çok gündemde. Önceden kimse buna bakmıyordu. Türkiye’deki dergilerin birçoğunda hala bu talep edilmez. Sizin farkında olmanız sizi sıkıntıya bile düşürebilir.

Şimdi aklıma geldi aslında birileri çıkıp bir araştırma yapma. Herhangi bir dergideki anahtar kelimelerin MSH’de olma oranlarını saptasa. Yapan olursa lütfen sonuçlarınızı benimle paylaşın.

Unutmadan başlığınızdaki ilişkili faktörler, etkileyen faktörler gibi kelimeleri de anahtar kelimelerde vermeyin lütfen. Çünkü bunlar aslında üst başlık. Yani içini dolduran kelimeleri anahtar kelime yazın lütfen. Umarım yararlı olur.